Mag een opdrachtgever freelancers zonder hun medeweten claimen?

[E-Man]

Hallo, ik ben nieuw hier op dit forum en sinds 1997 als freelance journalist en fotograaf werkzaam voor diverse media. Ik ben de afgelopen week tegen een wat rare situatie aangelopen en ik vroeg me af of andere freelancers hier ervaring mee hebben. De situatie is als volgt:

Ik werk al een jaar of negen regelmatig voor een uitgever. Laten we hem 'Uitgever A' noemen. Prima, snelle betaler, erg leuke opdrachten. Zo'n partij waarvan je als freelancer zou willen dat er meer zo waren. Enkele malen per jaar pakt 'Uitgever A' voor een andere partij ('Uitgeverij B') klussen op als de redactie van 'B' daar zelf niet genoeg capaciteit voor heeft. 'A' doet voor hun invulling van de projecten voor 'B' met grote regelmaat beroep op hun freelancers, waar ik dus onder val.

Nu is er wat wrijving ontstaan tussen 'B' en 'A' en eerstgenoemde heeft de samenwerking opgezegd, om voor de diverse projecten met een andere partij in zee te gaan. Echter, 'B' belde mij onlangs en gaf aan altijd heel erg tevreden te zijn geweest over mijn artikelen. Ze vroegen of - indien zich een schrijfklus aandient die in mijn straatje valt - ik ook rechtstreeks benaderd zou mogen worden.

Leek me geen probleem, ik ben tenslotte freelancer. Daar ik echter al jaren een goede werkrelatie met 'A' heb, wilde ik naar alle partijen toe open kaart spelen. Dus ik heb 'A' keurig gezegd dat ik door 'B' benaderd ben voor af en toe een schrijfklus. Toen bleek dat 'A' ooit een samenwerkingsovereenkomst heeft opgesteld en door 'B' heeft laten ondertekenen, waarin staat dat 'B' na opzegging van de samenwerking tot een jaar niet mag werken met redacteurs van 'A' (kan ik nog enigszins inkomen), maar ook niet met de freelancers van 'A'. Ik heb mijn juridisch adviseur gebeld en die stelde dat de contracten tussen 'A' en 'B' in ieder geval rechtsgeldig zijn. Werken voor 'B' zit er dus het komende jaar niet in. Tenminste, 'B' kan gezeur met 'A' krijgen op het moment dat ze mij inhuren. Zelf blijf ik - omdat ik met niemand iets heb ondertekend - buiten schot. Natuurlijk snap ik dat er afspraken gemaakt moeten worden tussen twee partijen als deze gaan samenwerken en natuurlijk snap ik ook wel dat 'A' niet wil dat zijn bedrijf er heel makkelijk als schakel (of 'kostenpost') tussenuit wordt gehaald. Maar zouden freelancers dan niet op de hoogte gesteld moeten worden van het feit dat ook zij hierdoor gebonden worden? De juridisch adviseur kon mij (nog) niet vertellen wat mijn rechten zijn in deze. Want hoewel ik 'A' wel snap, tegelijk vind ik dit toch een vorm van broodroof. Hadden ze mij gezegd dat zij hierdoor de macht krijgen om te bepalen voor wie hun freelancers wel of niet werken, had ik daar waarschijnlijk nooit akkoord mee gegaan en had ik geen bijdragen geleverd aan de uitgaven die zij voor 'B' maakten.

Ik vind het dus boven alles een heel vreemde gang van zaken. Is het kenmerk van een freelancer niet dat deze niet gebonden zijn? Ik heb nooit een contract met 'A' ondertekend (ik werk op projectbasis en per project maken we afspraken) en 'A' heeft mij al helemaal nooit op de hoogte gesteld dat zij op deze manier hun freelancers voor zichzelf 'claimen'. Ook al is het een fijne opdrachtgever, dat ze mij zonder mijn medeweten 'claimen' zit me in het geheel niet lekker. Mogen uitgeverijen dit zomaar doen, zonder dat ik (of welke andere freelancer dan ook) daar vanaf weet? Zijn hier ervaringsdeskundigen?

[René]

Ik heb er geen ervaring mee, maar kan me er toch wel iets bij voorstellen. Jij hebt het werk dat je via A voor B hebt mogen doen, geheel aan A te danken. Omdat de relatie tussen B en A verstoord is geraakt, krijg jij dat werk bij B niet meer, net zoals A dit en de rest van het werk niet meer krijgt. Maar je krijgt nog wel ander werk van A. En je mag zelf acquireren bij C, D, E...X, Y, Z. Ik heb niet de indruk dat je hierdoor onevenredig wordt benadeeld, hoe jammer het misschien ook is.

Een ander idee is om een C te vinden, die jou als freelancer inhuurt en die de opdracht van B aanneemt. En die C kan best een collega-freelancer met een journalistiek tekstbureau zijn. Misschien kun je het zo regelen. Maar of dit een oplossing is, zal afhangen van wat er precies in het contract tussen A en B staat.

[E-Man]

Hoi René,

Dank voor je antwoord. Ik ben het ook zeker met je eens wat betreft het werk voor 'B'. Dat kwam via 'A' en zou ik in andere gevallen ook niet (meer) gehad hebben. En - als gezegd - ik heb een goede relatie met 'A' en die wil ik niet op het spel zetten door met 'B' in zee te gaan. Dat is ook de reden dat ik open kaart speelde.

Maar waar ik een beetje bang voor ben, is dat dit onder opdrachtgevers gemeengoed gaat worden. Ik heb meerdere opdrachtgevers (allen niet gerelateerd aan elkaar) die onderaannemer zijn van grotere projecten en dan vervolgens freelancers inzetten voor de invulling. Als die allemaal gelijksoortige contracten gaan sluiten, wordt de vijver om als zelfstandige in te vissen een stuk kleiner. Zonder dat je daar zelf enige invloed op hebt of zelfs weet van hebt. Als een goede opdrachtgever mij zegt 'we hebben liever niet dat je voor die en die werkt', dan blijf ik zeker loyaal. Maar als die opdachtgever mij 'vastlegt' als de zijne zonder dat ik het weet, vind ik gewoon zo'n gek idee...